Afgelopen zomer speelde water een grote rol. Of liever gezegd, een tekort aan water zorgde voor extra aandacht over dit onderwerp. Van neerslag was nagenoeg geen sprake, het grondwaterpeil was laag en door de hoge temperaturen was meer verdamping ook nog eens aan de orde.
In het ene gebied had men nog meer last van de droogte, dan in het andere gebied. Toch had iedereen te maken met het tekort aan water. Zo ook wij natuurlijk! We wonen hier op droge, iets hoger gelegen zandgrond en het is hier ook vaak nog een paar graden warmer dan in bijvoorbeeld in het westen van Nederland. Nu de zomer voorbij is en we conclusies kunnen trekken over wat er goed en minder goed gegaan is, wil ik vertellen hoe wij met water omgaan in de tuin en wat we geleerd hebben van afgelopen zomer. Ik wil eerst iets vertellen over het belang van water in de tuin.

Water voor de planten en water voor de dieren

Dat planten water nodig hebben in de tuin weten we natuurlijk allemaal. Ook weten we als er lange tijd geen neerslag is gevallen of als planten in de kas staan, dat we met de gieter, sproeier of tuinslang zelf water aan de planten moeten geven.
Wat dikwijls nog weleens vergeten wordt, is dat dieren in de tuin ook water nodig hebben en zij hier ook minder makkelijk aan komen in droge periodes.

Waarom moet je dan ook aan de dieren denken, als je vooral wilt moestuinieren of een tuin vol bloemen wilt hebben? Het antwoord is heel duidelijk: dieren heb je heel hard nodig om van jouw tuin een succes te maken. Als de bijen nergens kunnen drinken, zullen ze ook niet in staat zijn om te helpen bij de bestuiving van jouw bloemen. Als er voor de vogels en egels geen drinkgelegenheid is in jouw tuin, zullen ze hun buikje ook niet vullen met slakken uit jouw tuin. Als er geen poeltje of vijver in de tuin te vinden is, zullen kikkers niet in deze tuin willen leven. Ze kunnen dan niet eens in die tuin leven en dus zullen opzoek gaan naar plek met meer water. Helaas kunnen deze kikkers dan ook niets voor jou betekenen in de tuin. Zo jammer, want de bruine kikker eet bijvoorbeeld slakken, muizen, mieren en kevers. Door veel verschillende dieren in de tuin aan te trekken voorkom je plagen! Om die dieren naar jouw tuin te lokken moet je dus, naast nest-, schuil- en voedselgelegenheid ook water aanbieden!

Hoe zorgen wij voor water in de tuin?

Laat ik ook hier het onderscheid maken tussen water voor de dieren en water voor de planten. In werkelijkheid is dit onderscheid niet zo zwart-wit. Water dat we aan de planten geven, wordt ook door dieren gebruikt natuurlijk. Het bodemleven heeft bijvoorbeeld ook baat bij een vochtige bodem. Water uit de regenton geef ik niet alleen aan de plantjes, maar gebruik ik ook voor het vullen van de vogelbadjes. Als de regenton vol is, loopt het opgevangen water over in één van onze vijvers en dat is weer voor plant en dier.

Water voor de planten

Allereerst hebben wij ervoor gezorgd dat regenwater op ons erf niet in het riool verdwijnt, maar gebruikt kan worden voor onze tuin. Dit hebben wij gedaan door alle regenpijpen af te koppelen van het riool. De regenpijpen van ons huis lozen al het water in de tuin. Bij de ene pijp hebben we een gootje gemaakt naar de border, bij weer een andere regenpijp loopt het water via een kiezelbeekje de vijver in. In de vijver zit vervolgens weer een overloop. Via deze overloop gaat het water via een buisje onder het terras door en komt vervolgens weer uit in een andere border. Op een aantal plekken kan het water rechtstreeks de tuin in ‘stromen’. Als er dus regen valt, krijgen onze planten niet alleen water rechtstreeks uit de lucht, maar ook vanuit de regenpijpen. Wat de planten hiervan niet gebruiken, zakt verder de grond in en vult daarmee het grondwater aan.

Ook de regenpijpen van de schuur en de kas zijn niet aangesloten op het riool. Het water van deze daken wordt verzameld in de regentonnen. Als de regentonnen vol zijn, loopt het water via een verbinding in een vijver en bij de kas in de border. Het water in de regenton bij de schuur gebruiken we om planten in de moestuin en in de pluktuin water te geven, het water in de regenton bij de kas gebruiken we voor de planten in de kas.
De ene regenton hebben wij van iemand in onze omgeving tweedehands overgenomen. Ik vul de gieter eenvoudig door de gieter onder het kraantje te plaatsen, kraantje open te draaien en weer dicht te draaien als de gieter vol is.
Voor bij de nieuwe kas wilde ik graag een wijnvat als regenton. Deze regenton staat echt in het zicht en maakt het plaatje compleet bij mijn nieuwe kas. Bij Rondomton vond ik een prachtig houten ton met handpomp en die staat sinds enkele weken bij mijn kas. Het vullen van een gieter of emmer gaat hier net iets anders. Door de handpomp heen en weer te doen, komt het water uit de karaktervolle pomp in de emmer of gieter. Een prachtig systeem van vroeger, dat natuurlijk nog steeds werkt!
Afgelopen zomer werden de tonnen echter niet bijgevuld door regen. Dit hebben we opgelost door de tonnen af en toe bij te vullen met water uit de bron.

Het water uit de tonnen gebruiken we echt om per plant water te geven. Veelal dus voor alleen planten die het op dat moment echt nodig hebben. Gericht water geven dus! Maar in tijden van droogte kunnen we ook kiezen het water geven van de gehele moestuin, de pluktuin, hagen of de borders. Dit doen we door te sproeien en door te bewateren via de druppelslang bij de nieuwe hagen en jonge aanplant. Dit water komt niet uit de regentonnen, maar wordt via een pomp uit de grond gehaald. Toen wij hier kwamen wonen hebben we een bron laten slaan. Drinkwater gebruiken voor de tuin vinden wij namelijk geen optie!
Dit systeem gebruiken we echt alleen als het niet anders kan. Als de droogte in de tuin zo is, dat ‘radicaal’ bewateren de enige optie is. Het is namelijk van belang dat een plant niet teveel en te vaak water krijgt op deze manier. Door veel en vaak te bewateren gaat de plant immers niet diep wortelen en krijg je dus eigenlijk luie, slappe, kwetsbare planten. Je wilt juist dat de planten diep gaan wortelen en zelf opzoek gaan naar water in de diepere lagen. Dit geldt natuurlijk voor planten in de volle grond. Planten, heesters en bomen die al enkele jaren staan, krijgen in principe geen extra water meer. Deze hebben een voldoende ontwikkeld wortelstelsel om zelf water uit de grond te halen. Planten in pot moeten wel steeds opnieuw water krijgen om te overleven. In droge periodes geven wij de planten in pot in ieder geval elke 2-3 dagen een flinke scheut water.

Water voor de dieren

Om plagen te voorkomen en een biodiverse tuin te creëren, is het dus onder andere van belang om te zorgen voor water voor de dieren. Wij doen dit op verschillende manieren. Wij hebben op twee plekken vijvers. Eén vijver met stromend water en één vijver met stilstaand water. We hebben bewust gekozen voor beide varianten. De vijver met stilstaand water is een kraamkamer voor insecten geworden. Elk jaar worden hier bijvoorbeeld tientallen libellen en juffers geboren. Een prachtig gezicht! In de vijver met bewegend water leven vooral groene kikkers en ook talloze insecten. In beide vijvers hebben we diverse dieptes aangebracht. Op de meest ondiepe randen komen bijen, wespen en zweefvliegen drinken. In de nacht komen de egels hier ook regelmatig water drinken. Op de iets dieper gelegen stukken badderen vogels en warmen de kikkers zich op in de zon. In de diepere lagen leven waterdieren. Wij hebben geen vissen in de vijver zwemmen, want zij eten al het leven op in de vijvers. Dat is nu juist niet wat wij willen.
Verder staan in de tuin op diverse plekken waterbadjes en drinkschalen. In de badjes komen vogels badderen en in de drinkschalen landen regelmatig insecten om te drinken. In de drinkschalen hebben we stenen (knikkers kunnen ook) op de bodem gelegd. Deze steken net boven het water uit. Hiermee voorkomen we zoveel mogelijk dat insecten verdrinken.

Deze zomer was een extra uitdaging

Dat kan ik niet ontkennen. We hadden geen neerslag en de temperaturen waren hoog. Door goed te blijven mulchen proberen we natuurlijk verdamping tegen te gaan en vocht vast te houden in de bodem. Dat had ook echt wel effect, maar niet altijd afdoende. We moesten sproeien, water geven met gieters, de druppelslang gebruiken en regelmatig de regentonnen bijvullen met water uit de bron.
De planten in de volle grond hadden het soms echt moeilijk, de planten in de kas waren echt afhankelijk van onze hulp om te overleven.

Af en toe kozen we voor de sproeier, in plaats van het bewateren met de gieter. Het water geven met de gieter in een grote tuin is immers niet in 15 minuten klaar. Voor het gazon, de borders en in de moestuin had dit geen nadelig effect, maar in de pluktuin wel. Dit bewateren met de sproeier resulteerde in vervroegd meeldauw op een gedeelte van de bloemen. Dat ga ik dus volgende keer toch anders doen. Ik moet meer tijd vrij gaan maken voor bewateren met de gieter en de sproeier nog meer (of helemaal) achterwege laten.
Ook is ons nog duidelijker geworden welke planten echt slecht tegen de hogere temperaturen en minder neerslag kunnen. We moeten ons afvragen of het verstandig is om deze planten in onze tuin te laten staan. Deze kunnen we beter vervangen door soorten die beter tegen droge omstandigheden kunnen. De aankomende zomers zullen mogelijk hetzelfde verlopen als deze zomer.

Conclusie

We zien niet alleen de planten en dieren die het moeilijk hebben (gehad), maar we zien ook planten en dieren die nagenoeg niets hebben geleden onder de zomerse omstandigheden. Er is veel meer goed gegaan, dan niet goed gegaan. Wat betreft water in de tuin zijn we goed bezig. We vangen zoveel mogelijk water op. We proberen zuinig om te gaan met water, maar bieden de planten en dieren wel genoeg aan. Door te mulchen houdt de bodem zeker beter vocht vast, maar alsnog moeten we, weliswaar met mate, blijven bewateren.
Volgende zomers wil ik nog meer water aan kunnen bieden voor dieren. Ik wil een extra poel(tje) maken bij een kruidenspiraal en ik wil nog een aantal extra drinkschalen gaan plaatsen. Afgelopen zomer hebben we dieren geholpen aan water, maar dat kan nog beter.
De nieuwe kas vraagt weer om een andere aanpak qua bewatering, dan mijn mini muurkas. Ik wil nog gaan bekijken of ik toch een druppelslang of Olla’s (soort van waterkruiken in de grond) wil gaan toevoegen.

Ik ben heel benieuwd hoe jij met water in de tuin omgaat. Wil je daar iets over vertellen in een reactie? Gebruik jij een sproei-installatie, een druppelslang of vooral gieters? Hoe vaak geef je water? En hoe heb jij deze droge zomer in de tuin ervaren?